Over romantiek en ironie (2)

Bij de interpretatie van Schubert- en Schumann-liederen speelt de ironie in de teksten vaak een zeer belangrijke, maar ook complicerende rol. Een lied als Der Atlas (uit Schuberts Schwanengesang, op tekst van Heine) wordt zonder de accentuering van de ironie van 'Du stolzes Herz, du hast es ja gewollt' tot een een weeklacht zonder structuur. De toonzetting van Schubert laat ook zien dat deze laatse die ironie wel degelijk aangevoeld heeft

Bij Müllers Schöne Müllerin heeft Schubert de tekst juist weer de gede-ironiseerd, door delen ervan weg te laten. Je zou kunnen zeggen: Schubert heeft de tekst zo behandeld, dat hij het beste tot zijn recht kwam. Nog beter is misschien: zoals hij door Müller bedoeld was, kijk maar naar diens latere Winterreise.

Heines eerste teksten waren uit precies dezelfde tijd als Schubert en beide waren toen nog jong. Muziek en tekst sluiten dan ook nauw bij elkaar aan. Schumann gebruikte Heines eerste teksten een kwart eeuw later. Hij ontmoette Heine zelfs een paar keer, maar probleemloos verliepen deze ontmoetingen zeker niet en bij de laatste ontmoeting besloot Heine het contact te verbreken.
Hier lijkt het alsof de geschiedenis zich in een afgezwakte vorm herhaalt: ongeveer twintig jaar eerder wilde de oude Goethe niets weten van Schubert, die dweepte met de teksten die Goethe vele jaren daarvoor in zijn romantische jeugd geschreven had.

(c) Dré de Man